ZX Spectrum

10 FOR z=2 TO 10 STEP 2
20 PRINT z,z+z
30 NEXT z
40 STOP

Ξέρουμε τι σημαίνουν αυτά; Οκέι. Κανένα πρόβλημα. Δεν ξέρουμε τι σημαίνουν; Καλά, δε θα τσακωθούμε, αλλά καλό θα 'ταν να ξέρουμε.

Είναι ένα προγραμματάκι για υπολογιστή. Όπου κάθε γραμμή, κάθε εντολή δηλαδή, έχει έναν αριθμό στην αρχή της, για να ξέρει και η μηχανή και ο άνθρωπος με ποια σειρά θα γίνει ό,τι είναι να γίνει.

Η πρώτη γραμμή, η 10, λέει στον υπολογιστή «έστω z που ανεβαίνει από το 2 ώς το 10 με σκαλί 2». Του ζητά δηλαδή να ιδρύσει μια μεταβλητή που θα λέγεται z, να της δώσει πρώτα την τιμή 2, κι όταν χρειαστεί επόμενη τιμή, αυτή να είναι συν δύο.

Η δεύτερη γραμμή, η 20, του λέει να εμφανίσει στην οθόνη το τρέχον z και δίπλα του πόσο κάνει z συν z. Άρα για την ώρα, αφού το τρέχον z είναι 2, να εμφανίσει στην οθόνη 2 και δίπλα 4. Πάει αυτός, τα εμφανίζει.

Η τρίτη γραμμή είναι όλο το κόλπο: του λέει κάνε το ίδιο για το επόμενο z. Ποιο ίδιο; Ξαναπήγαινε δηλαδή στη γραμμή 10.

Πάει αυτός, σαν καλός νοικοκύρης, και κάνει αυτό που του λέει: κάνει το z τέσσερα. Ύστερα προχωράει ξανά στη γραμμή 20 και κάνει κι εκεί ό,τι του λέει: κάτω από τα προηγούμενα νούμερα εμφανίζει το 4 και δίπλα τέσσερα συν τέσσερα, 8.

Και ξανά φθάνει στην τρίτη γραμμή. Την 30. Άντε πάλι τα ίδια - το επόμενο z. Τι να κάνει κι αυτός, ξανανεβαίνει στη γραμμή 10, φτιάχνει το επόμενο z, δηλαδή το 6, ξαναπροχωρεί στη γραμμή 20, εμφανίζει στην οθόνη τους αριθμούς 6 και δίπλα 6 συν 6, δηλαδή 12, και άντε πάλι στην τρίτη γραμμή: κάνε το ίδιο για το επόμενο z.

Ξανά μανά. Κουράζεται; Όχι. Το επόμενο z είναι το 8. Το εμφανίζει, και δίπλα του το 16. Και ξανά οδηγείται στο επόμενο z. Που επιτέλους έχει πάρει την τιμή 10. Εμφανίζει κι αυτός 10 και δίπλα του 20.

Στην οθόνη είναι πια συμπληρωμένος ένας πίνακας με τους ζυγούς αριθμούς από 2 έως 10 και δίπλα τους τα αθροίσματα με τον εαυτό τους:

2, 4
4, 8
6, 12
8, 16
10, 20

Τώρα πια δεν ιδρώνει το αφτί του με τη γραμμή 30. Σου λέει ποιο επόμενο z ρε μεγάλε, από 2 ώς 10 δεν είπες; Ε, τελειώσανε τα z. Δεν υπάρχει επόμενο. Έχει πια το δικαίωμα να προχωρήσει στην παρακάτω εντολή. Αριθμός 40. STOP. Καλά, δε χρειάζεται να είσαι και κομπιούτερ για να καταλάβεις τι σου λένε. Σταμάτα φίλε και περίμενε νέες εντολές. Αυτό σου λένε.

Ένα απλό προγραμματάκι. Παιδικό. Σιγά τα ωά. Ναι, αλλά ήταν μια λούπα. Loop. Ένας βρόχος. Στον οποίο έμπαινε το κομπιουτεράκι και δεν έβγαινε αν δεν τέλειωνε τη δουλειά. Αν δεν είχε υπολογίσει όλα τα νούμερα που του ζητούσες.

Και τότε ήταν δεκαετία του '80. Τα αυτοκίνητα είχαν πινακίδες με δύο μόνο γράμματα. Ο Ηλεκτρικός είχε και ξύλινα βαγόνια. Τα ταξί μόλις είχαν κιτρινίσει, από γκρι που ήταν προηγουμένως. Το Σύνταγμα ήταν κατειλημμένο από πανό έξω οι βάσεις του θανάτου. Για να πας στο εξωτερικό, χρειαζόσουν να ανταλλάξεις τις δραχμές με δολάρια. Κι αυτό που σήμερα θεωρούμε αυτονόητο, ότι πας στο κατάστημα και παίρνεις ένα πισί, δεν έπαιζε. Ούτε πισί, ούτε κινητά, ούτε τίποτε. Όχι οι συσκευές, ούτε οι λέξεις τους δεν παίζαν. Ήταν άγνωστες.

Αλλά υπήρχε αυτό το μηχανάκι. Ένα πληκτρολόγιο όλο κι όλο. Που όμως είχε μέσα τσιπάκια. Και μνήμες. Κι έναν επεξεργαστή. Κι ένα καλώδιο που πήγαινε στην τηλεόραση και τη χρησιμοποιούσε ως οθόνη, και ούρλιαζε η μαμά που πιάναμε το σαλόνι. Και γινόταν της κακομοίρας. Κι έγραφες το προγραμματάκι σου και το εκτελούσες. RUN τού πληκτρολογούσες, τρέχα, κι εκείνο έτρεχε.

Και χάζευες τα νούμερα στην οθόνη. Και μετά έβαζες να κάνει πιο πολλά, από 2 ώς 1.002 ας πούμε. Για πιο δύσκολο. Και δώστου να τρέχουν οι αριθμοί στο γυαλί. Γιατί τότε ήταν γυάλινες. Οι οθόνες. Και αναλογικές. Κανάλι 36. Και δως του ξανάλλαζες το προγραμματάκι. Για z = 1 ώς 1.000.000. Κι άραζες στον καναπέ κι έβλεπες τα νούμερα να κυνηγιώνται τρελά. Μαγεία. Και δεν κουραζόταν το άτιμο, ούτε ζεσταινόταν ούτε τίποτα. Φτιαγμένο να δουλεύει αγογγύστως. Αρκεί να ήξερες τι να του ζητήσεις. Και μετά του 'βαζες ακόμη δυσκολότερα, να σου υπολογίσει κάθε πιθανή και απίθανη παράσταση, διαφορές, αθροίσματα, γινόμενα. Κι ύστερα του 'λεγες να σου ζωγραφίσει γραφικά στην οθόνη, γραφικά της πλάκας δηλαδή, μιλάμε για γραμμούλες και κυκλάκια, όλα κι όλα επτά χρώματα, κι ο κόκκος της εικόνας χοντρός σα ρυζιού. Αλλά μαγεία! Δεν υπήρχε! Μια μηχανή με εγκατεστημένη λογική.

Λογική που εγκαταστάθηκε και στα μυαλά μας. Μάθαμε όλοι ότι οι υπολογιστές δεν ήταν δα και απόκρυφα σκεύη. Ακούραστοι ήταν και δεν ζεσταίνονταν. Το 'παμε αυτό. Αλλά μια σειρά από ηλίθια τσιπάκια ήταν. Περνάει ρεύμα, δεν περνάει ρεύμα. Ναι, όχι. Τίποτε άλλο. Του λες να σου υπολογίσει πόσο κάνει 40 δια 5 κι αυτός βάζει μπροστά τον βρόχο: παίρνει το 40, αφαιρεί πέντε, σημειώνει ότι τα κατάφερε μια φορά και του μείναν 35, ξαναπροσπαθεί, τα ξανακαταφέρνει, το ξανασημειώνει, τώρα του μείναν 30, ξανά και ξανά. Και στο τέλος σου λέει ότι κατάφερε να το αφαιρέσει οκτώ φορές και να μην του μείνει τίποτε. Αστραπιαία όλ' αυτά. Στιγμιαία. Κι εσύ λες, ρε το άτιμο, ξέρει και διαίρεση, μπράβο το παλικάρι μου.

Ηλίθια τσιπάκια αλλά σε ιδιοφυή διάταξη. Σε διάταξη λογική. Ως σήμερα. Ο τρόπος που σκέφτεται δεν έχει αλλάξει. Τι στη ΝΑΣΑ υπηρέτησε, τι αεροπλάνα οδήγησε, τι διαστημόπλοια, τι υψηλά γραφικά, τι ψηφιακός ήχος, τι χειρουργεία, τι διαδίκτυο, τι τεχνητές νοημοσύνες, τον ασυμμάζευτο. Αλλά εξακολουθεί - όταν του λες πέντε φορές το δέκα, να παίρνει δέκα, να το προσθέτει πέντε φορές, και να μετράει πόσα μαζευτήκαν. Την απάντηση τη δίνει σωστά. Και αστραπιαία. Πενήντα. Αλλά φυσικά ούτε πολλαπλασιασμό ξέρει.

Το μηχανάκι αυτό εγκαταστάθηκε σε όλα τα σπίτια τότε. Μαζί και κάτι ξαδερφάκια του. Ο Commodore και ο Amstrad. Και δως του παιχνίδια και δως του γραφικά, καμία σχέση με τα σημερινά, αλλά πάντως γραφικά. Και μαζί μαθαίναμε και τι είναι το ρημάδι και πώς σκέφτεται. Και πώς το βάζεις να κάνει δουλειές. Μια γενιά ανθρώπων ολόκληρη. Η γενιά που σήμερα κοντεύει να βγει στη σύνταξη. Κομπιουτεράδες, προγραμματιστές, ιδρυτές κολοσσών, ξεκίνησαν μ' αυτά τα μαραφέτια και μ' ένα καλώδιο για να τα συνδέουν στην τηλεόραση του σπιτιού. Και τη μαμά να φωνάζει.

ZX Spectrum ήταν το διαστημικό όνομα του εργαλείου. Γιατί είχε τη φανταστική ικανότητα να εμφανίζει φάσμα, παρακαλώ! Εφτά ολόκληρα διαφορετικά χρώματα στην τηλεόραση. Με τον ασύλληπτο τότε επεξεργαστή, τον Z80 τής Zilog.

Spectrum. Sinclair Spectrum. Από το όνομα του κατασκευαστή του. Sir Clive Marles Sinclair. Εγγλέζος μηχανικός, γόνος μηχανικών. Γεννήθηκε το '40, με τους βομβαρδισμούς του Χίτλερ. Σχεδίασε την πρώτη του μικροσυσκευή στα δέκα οκτώ του, όταν τέλειωνε το Λύκειο. Δεν πήγε Πανεπιστήμιο. Έγραψε ένα βιβλίο για ημιαγωγούς. Και συνέχισε να σχεδιάζει πράματα.

Πέθανε σήμερα.