Mozart, Requiem

Quiet είναι αγγλικά ο ήσυχος. Ο αθόρυβος. Και be quiet, δεν μιλώ. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Συγγενικό με το (for) a while και με το γερμανικό eine Weile, δηλαδή (για) λίγο. Ρίζα τους το πρωτοϊνδοευρωπαϊκό αμάρτυρο *kʷyeh₁tis. Από τη ρίζα *kʷyeh₁-. Παύω, παύση, ειρήνη. Απ' όπου και το λατινικό quiēs (quiēs, quiētis, quiētī, quiētem, quiēte, quiēs). Παύση, ησυχία, ηρεμία.

Re και quiēs, ανά και παύση. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Requiēs, requiētis, requiem. Ανάπαυσις, αναπαύσεως, ανάπαυσιν.

Requiem æternam dona eis, Domine. Ανάπαυσιν αἰώνιον δὸς αὐτοῖς Κύριε. Η πρώτη φράση της Λειτουργίας για τους Κεκοιμημένους. Που έγινε γνωστή από την πρώτη της λέξη: Ανάπαυσιν. Ρέκβιεμ. Αιτιατική που παρέμεινε στις δυτικές γλώσσες αμετάβλητη. Κυριολεκτικά, σαν νεκρώσιμη ακολουθία της καθολικής εκκλησίας, αλλά και μεταφορικά: σαν η περίοδος πριν το τέλος, ή σαν η τελευταία προσπάθεια, το τελευταίο έργο μιας ζωής.

Λειτουργία της Καθολικής Εκκλησίας λοιπόν. Έμπνευση για σπουδαίους συνθέτες ανά την υφήλιο, ανά τους αιώνες. Παλεστρίνα και Ντε Βικτόρια. Και Μοντεβέρντι και Πρετόριους. Κερουμπίνι, Χάιντν, Σαλιέρι, Τομάσεκ και Κοζλόφσκι. Μπερλιόζ. Μπραμς. Λιστ, Σούμαν και Ντβόρακ. Βέρντι. Και Λόιντ Βέμπερ. Και Μπρίτεν. Μαντέρνα. Τάβενερ. Στραβίνσκι, Τακεμίτσου και Ράτερ. Και Πράισνερ και Λίγκετι.

Και, φυσικά, Μότσαρτ. Βόλφγκανγκ Αμαντέους. Το παιδί που έγραφε όπερες από τα έξι του, δε γινόταν να μην καταπιαστεί και με έναν από τους σημαντικότερους πόλους της ανθρώπινης και βέβαια και της Δυτικής σκέψης: την κηδεία. Την φροντίδα. Το τραγούδι για την ανάπαυση της ψυχής στον αιώνα.

Το τραγούδι που τον συνόδεψε στη δική του ανάπαυση. Δεν κατάφερε να το τελειώσει. Συνέθεσε μέρος του στη Βιέννη στα τέλη του 1791. Ο θάνατος τον βρήκε στις 5 Δεκεμβρίου τού ίδιου χρόνου, στα 35 του χρόνια. Ο Σίσμάιρ (Franz Xaver Süßmayr), Αυστριακός συνθέτης και μαέστρος, δημοφιλής τον καιρό εκείνο, αποτέλειωσε μια κόπια και, τον επόμενο χρόνο, στην πρώτη επέτειο του θανάτου τής εικοσάχρονης συζύγου τού Κόμη Βάλσεκ (Franz von Walsegg), του την παρέδωσε.

Στο χειρόγραφο, κάποια μέρη είναι γραμμένα από το χέρι του ίδιου του Μότσαρτ. Ο Σίσμάιρ αργότερα υποστήριξε ότι είχε γράψει αυτός τον Άγιο και το Ευλογητός, καθώς και το Αμνός Κυρίου. Και τον εικοστό αιώνα εμφανίστηκαν κι άλλες εκδοχές, συμπληρωμένες από μουσικολόγους.

Έργο σε οκτώ μέρη, για μικρή ορχήστρα, σοπράνο, κοντράλτο, τενόρο και μπάσο, και τετράφωνη χορωδία.

Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, Ρέκβιεμ σε Ρε ελάσσονα, K. 626
Wolfgang Amadeus Mozart, Requiem in D minor, K. 626

I. Introit - Requiem æternam dona eis, Domine et lux perpetua luceat eis. Te decet hymnus, Deus, in Sion, et tibi reddetur votum in Ierusalem. Exaudi orationem meam, ad te omnis caro veniet.

- Εισοδικό .I Ανάπαυσιν αἰώνιον δὸς αὐτοῖς Κύριε καὶ φῶς αἰώνιον φεγγέτω αὐτοῖς. Σοῖ πρέπει ὕμνος, ὁ Θεός, ἐν Σιών καὶ σοῖ ἀποδοθήσεται εὐχὴ ἐν ῾Ιερουσαλήμ. Εἰσάκουσον τῆς προσευχῆς μου· πρὸς σὲ πᾶσα σὰρξ ἥξει.

II. Kyrie eleison - Kyrie, eleison. Christe, eleison. Kyrie, eleison.

- Κύριε ἐλέησον .II Κύριε, ἐλέησον Χριστέ, ἐλέησον Κύριε, ἐλέησον

III. Sequenz - A- Dies iræ, dies illa, Solvet sæclum in favilla, Teste David cum Sibylla. Quantus tremor est futurus, Quando iudex est venturus Cuncta stricte discussurus. B- Tuba, mirum spargens sonum Per sepulchra regionum, Coget omnes ante thronum. Mors stupebit, et natura, Cum resurget creatura Iudicanti responsura. Liber scriptus proferetur In quo totum continetur Unde mundus iudicetur. Iudex ergo cum sedebit, Quidquid latet, apparebit, Nil inultum remanebit. Quid sum miser tunc dicturus? Quem patronum rogaturus, Cum vix iustus sit securus? C- Rex tremendæ maiestatis, Qui salvandos salvas gratis, Salva me, fons pietatis. D- Recordare, Iesu pie, Quod sum causa tuæ viæ. Ne me perdas illa die. Quærens me, sedisti lassus, Redemisti Crucem passus. Tantus labor non sit cassus. Iuste iudex ultionis, Donum fac remissionis Ante diem rationis. Ingemisco, tamquam reus, Culpa rubet vultus meus. Supplicanti parce, Deus. Qui Mariam absolvisti, Et latronem exaudisti, Mihi quoque spem dedisti. Preces meæ non sunt dignæ, Sed tu bonus fac benigne, Ne perenni cremer igne. Inter oves locum præsta, Et ab hædis me sequestra, Statuens in parte dextra. E- Confutatis maledictis, Flammis acribus addictis, Voca me cum benedictis. Oro supplex et acclinis. Cor contritum quasi cinis. Gere curam mei finis. F- Lacrimosa dies illa, Qua resurget ex favilla Iudicandus homo reus. Huic ergo parce, Deus, Pie Iesu Domine, Dona eis requiem. Amen.

- Ακολουθία .III -A Ημέρα οργής εκείνη η μέρα, ο κόσμος θ’ αφανιστεί στις στάχτες, όπως προείπαν ο Δαβίδ και η Σίβυλλα. Τι τρόμος θα γίνει, όταν έρθει ο κριτής αυστηρά να δικάσει. -B Η σάλπιγγα βροντερά θα ηχήσει σ’ όλης της γης τα μνήματα, τους πάντες καλώντας μπρος στο θρόνο. Ο θάνατος θα συγκλονιστεί κι η φύση, και το δημιούργημα θ’ αφυπνιστεί για να παρουσιαστεί στη δίκη. Το βιβλίο θα φανερωθεί όπου όλα θα ’χουν γραφεί και μ’ αυτά ο κόσμος θα κριθεί. Όταν ο κριτής λάβει τη θέση του, το κρυμμένο θα φανεί, τίποτε δεν θα μείνει αναπάντητο. Τι να πω ο αμαρτωλός; Ποιος θα πρεσβεύσει για μένα, όταν κι οι δίκαιοι θα τρέμουν; -Γ Βασιλεύ μέγιστε υπέρτατε, ο σώζων τους αξίους, σος ειμί, ελεήμον. -Δ Μέμνησο, Άγιε Ιησού, για τη σωτηρία μου μαρτύρησες. Μη με εγκαταλείπεις την ημέρα εκείνη. Αδύναμος, εξαντλημένος με αναζήτησες, με λύτρωσες με το σταυρικό Σου πάθος. Ας μην αποβεί μάταιη η θυσία Σου. Δίκαιε κριτή της ποινής, δώσε μου άφεση αμαρτιών πριν την μέρα του απολογισμού. Νιώθω την ενοχή μου και στενάζω, ερυθριώ από τα σφάλματά μου. Ικέτης εμπρός σου, Θεέ. Εσύ που απάλλαξες τη Μαγδαληνή, κι άκουσες τον ληστή, δώσε και σε εμένα ελπίδα. Ανάξιες οι προσευχές μου, όμως, έλεος αγαθέ, σώσε με από το αιώνιο πυρ. Βάλε με στους αμνούς, χώρισέ με από τα ερίφια, θέσε με εκ δεξιών Σου. -Ε Όταν οι αμαρτωλοί αναθεματιστούν, και καταδικαστούν στο πυρ της συμφοράς, δέξου με στους ευλογημένους. Γονατίζω κι η καρδιά μου ικετεύει. Στάχτες η μεταμέλειά μου. Μερίμνησε για την τελευτή μου. -ΣΤ Δακρύεσσα ημέρα εκείνη, που απ’ τις στάχτες θα εγερθεί ο άνθρωπος για να κριθεί. Δος ημίν το έλεός σου Θεέ, Άγιε Κύριε Ιησού, δος αυτοίς ανάπαυσιν, αμήν.

IV. Offertorium - Α- Domine Iesu Christe, Rex gloriæ, libera animas omnium fidelium defunctorum de pœnis inferni et de profundo lacu. Libera eas de ore leonis, ne absorbeat eas tartarus, ne cadant in obscurum. Sed signifer sanctus Michael repræsentet eas in lucem sanctam, quam olim Abrahæ promisisti, et semini eius. Β- Hostias et preces tibi, Domine, laudis offerimus. Tu suscipe pro animabus illis, quarum hodie memoriam facimus. Fac eas, Domine de morte transire ad vitam, quam olim Abrahæ promisisti, et semini eius.

- Χερουβικό .IV -A Κύριε Ιησού Χριστέ, βασιλεύ της δόξης, λύτρωσε τις ψυχές των κεκοιμημένων πιστών από την ποινή τής κόλασης και την άβυσσο. Σώσε τους από του λέοντος το στόμα, ας μην τους καταπιεί το έρεβος, ας μην πέσουν στο σκοτάδι. Άφησε τον Αρχάγγελο Μιχαήλ, να τους φέρει στο Άγιο Φως, όπως υποσχέθηκες στον Αβραάμ και τους απογόνους του. -B Θυσίες και προσευχές, Κύριε, Σου προσφέρουμε. Δέξου τες για τις ψυχές, που θυμόμαστε σήμερα. Άφησέ τις, Κύριε απ' το θάνατο να έλθουν στη ζωή, όπως υποσχέθηκες στον Αβραάμ, και τους απογόνους του.

V. Sanctus - Sanctus, Sanctus, Sanctus, Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt cæli et terra gloria tua, Hosanna in excelsis.

- Άγιος .V Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος, Κύριος Σαββαώθ. Πλήρης ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ τῆς δόξης αὐτοῦ, ὠσαννὰ ἐν τοῖς ὑψίστοις.

VI. Benedictus - Benedictus qui venit in nomine Domini, Hosanna in excelsis.

- Ευλογητός .VI Ευλογημένος όστις πορεύεται εν ονόματι Κυρίου, ὠσαννὰ ἐν τοῖς ὑψίστοις.

VII. Agnus Dei - Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, dona eis requiem. Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, dona eis requiem sempiternam.

- Αμνός Κυρίου .VII Αμνέ του Θεού, ο αίρων τας αμαρτίας του κόσμου, δος αυτοίς ανάπαυσιν. Αμνέ του Θεού, ο αίρων τας αμαρτίας του κόσμου, δος αυτοίς ανάπαυσιν αιωνίαν.

VIII. Communio - Lux æterna luceat eis, Domine, Cum Sanctis tuis in æternum, Quia pius es.

- Κοινωνία .VIII Φως αιώνιο φώτιζέ τους, Κύριε, μετά των Αγίων εις τον αιώνα, ως ελεήμων.

Το κείμενο
1. Λατινικά και πληροφορίες από το Music for the Requiem Mass της Βικιπαίδειας και το Requiem Survey.
2. Τα ελληνικά στους δύο πρώτους στίχους του Εισοδικού είναι από το Fasciculus sacrarum litaniarum ex sanctis scripturis & patribus του Georg Mayr. Graece redditus. Και των επομένων τεσσάρων, από την Παλαιά Διαθήκη, Μετάφραση των Εβδομήκοντα. Ψαλμός 64.
3. Ο Άγιος είναι ο Επινίκιος ύμνος.
4. Τα υπόλοιπα ελληνικά είναι ορνιθοσκαλίσματα του γράφοντος που προσπαθούν να μην προδώσουν το λατινικό.

Η φωτογραφία
Από τη συναυλία των Μελωδών στον Πειραϊκό Σύνδεσμο, Αίθουσα Βαρώνου Κίμωνος Ράλλη, στις 15 Απριλίου 2019. Μότσαρτ, Ρέκβιεμ, σε μεταγραφή Czerny για πιάνο τέσσερα χέρια, χορωδία και σολίστες. Δημήτρης Χρυσανθακόπουλος και Αλέξανδρος Μακρής στο πιάνο και Ήρα Ζέρβα, Αντωνία Τζίτζικα, Χρίστος Δεληζώνας και Φίλιππος Βαζάκας στα σόλι. Δια χειρός Μάρκελλου Χρυσικόπουλου.

Μελέτη
Στο chordperfect βοηθήματα για όλες τις φωνές: σοπράνο, άλτο, τενόρο και μπάσο.